Warunki naturalne

Rzeźba terenu Gminy Przybiernów

Na przełomie XI i XII wieku obszary dzisiejszej Gminy Przybiernów porasta­ły lasy Puszczy Goleniowskiej. Na w większości bezludnym terenie, istniały jednak i drobne wyspy osadnicze, powstałe wśród otaczających je przestrzeni leśnych. Stopniowo wspomniane wyspy rozszerzały się poprzez karczunek przyle­gających do nich lasów. Wiele wskazuje na to, iż pierwotną formą osadnictwa między innymi na Ziemi Przybiernowskiej były osiedla jednodworcze. One też zdecydowanie przeważały do końca XII wieku. Dopiero rozwój demograficzny i kolonizacja w XIII wieku stworzyły przewagę osad — wsi wielodworczych. Na śródleśnych łanach, z jakimi mamy do czynienia w okolicach Przybiernowa, wysiewano głównie proso oraz owies.

Do geologicznych ciekawostek należą wapienne wyniesienia wokół Czarnogłów, jedyne miejsce na Pomorzu, gdzie skały wapienne wychodzą na powierzchnię gruntu. Porasta je specyficzna roślinność: przylaszczki, gruszczyki, groszki, storczyki i rokitniki. Śródleśne jeziorka ukwiecone są grzybieniami i grążelami, a brzegi porastają tataraki, sity, kosaćce i czermień błotna.

Według podziału fizyczno-geograficznego Polski, gmina Przybiernów leży w podprowincji Pobrzeży Południowo-bałtyckich, na obszarze makroregionu Pobrzeża Szczecińskiego. Przeważająca część gminy znajduje się w mezoregionie Równiny Goleniowskiej, która rozciąga się na wschód od jeziora Dąbie i Zalewu Szczecińskiego i zajmuje powierzchnię około 770 km2. Na piaszczystym, zwydmionym podłożu rosną bory sosnowe noszące nazwę Puszczy Goleniowskiej. Istnieje tam również kilka rezerwatów: „Uroczysko Rokickie” (15,9 ha), „Wilcze Uroczysko” (62,8 ha), „Cisy Rokickie” im. Prof. S. Króla o pow. 17,95 ha, którego celem jest ochrona naturalnego odnowienia cisa pospolitego.

Sama Równina leży poniżej 50 m n.p.m. i przecina ją dolny bieg Iny (dopływ Odry) oraz Gowienica, uchodząca do Zalewu Szczecińskiego. Piaski Równiny na północy w okolicy Wysokiej Kamieńskiej wchodzą między wysoczyzny morenowe Równicy Gryfickiej, obniżenie zaś ciągnące się na północny – wschód w kierunku miejscowości Płoty jest częścią pradoliny pomorskiej.

Mezoregion przecięty jest kilkoma dolinami rzecznymi. Doliny rzek wraz z przyległymi terenami nadbrzeżnymi pełnią na obszarze gminy funkcję korytarzy ekologicznych o znaczeniu regionalnym (Gowienica, Wołczenica) i lokalnym (pozostałe cieki wodne). Szczególną rolę w powiązaniach przyrodniczych pełnią większe zbiorniki wodne (jez. Przybiernowskie, stawy pokopalniane koło Czarnogłowów), tworzące ważne ogniwa w sieci korytarzy ekologicznych.
Południową i centralną część gminy zajmuje płaska równina rzeczno - rozlewiskowa powstała jako osady piaszczyste przylegające do okalających wysoczyzn morenowych. Równinę wznoszącą się na wysokości średnio 20 m n.p.m. rozcinają doliny Gowienicy i Świdniarki (na płd.) oraz Wołczenicy. Powierzchnię równiny urozmaicają niewielkie wyspy – ostańce erozyjne – wysoczyzny morenowej wnoszące się na wysokość 30 – 35 m n.p.m. (Świętoszewo, Łożnica, Kartlewo, Rokita).

Ochrona przyrody

Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza gminy Przybiernów pozwoliła wytypować szereg obszarów wymagających prawnej ochrony ze względu na ich znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej, szczególnie w ramach Ekologicznej Struktury Obszarów Chronionych (korytarze ekologiczne, strefy węzłowe), gwarantującej możliwość zrównoważonego rozwoju gminy, zgodnego z postulowaną drogą cywilizacyjnego rozwoju.

Obszary i obiekty na terenie gminy Przybiernów zasługujące na prawną ochronę i powołanie na podstawie ustawy o ochronie przyrody podzielić można następująco: rezerwaty; obszary chronionego krajobrazu; zespoły przyrodniczo – krajobrazowe; użytki ekologiczne oraz pomniki przyrody.

W gminie do zatwierdzonych prawnie powierzchniowych form ochrony przyrody należą:

• Rezerwaty – w granicach gminy Przybiernów istnieje 1 rezerwat - „Cisy Rokickie”  powołany w roku 1993. Obejmuje on obszary przyrody, na których ekosystemy zachowane są w stanie naturalnym lub mało zmienionym. Istniejące materiały badawcze dowodzą dużego nagromadzenia w nim rzadkich gatunków roślin i ginących gatunków zwierząt.
• Zespoły Przyrodniczo – Krajobrazowe – powołuje się je w celu ochrony zarówno wartości przyrodniczych jak i kulturowych na wskazanym obszarze z uwzględnieniem walorów estetycznych. Działalność na terenach objętych tą formą ochrony uwarunkowana jest opracowaniem dla nich planu zagospodarowania przestrzennego. Pomniki przyrody – w chwili obecnej w gminie są tylko dwa zarejestrowane pomniki przyrody. Są to sosna pospolita i głaz narzutowy „Flemingów”.
• Strefy ochronne – w gminie istnieją strefy ochronne dla zwierząt. Należą do nich strefy ochronne bielika (2 stanowiska), orlika krzykliwego (4 stanowiska), bociana czarnego (5 stanowisk), kani rudej (3 stanowiska) oraz rybołowa (3 stanowiska), których łącznie jest 17. Odnośnie stanowisk wyżej wymienionych gatunków zwierząt obowiązuje zakaz dokonywania zmian obejmujących wycinanie drzew i krzewów, prowadzenia robót melioracyjnych, wznoszenia obiektów, urządzeń i instalacji oraz innych prac mających wpływ na ochronę miejsc rozrodu i regularnego przebywania gatunków chronionych, a także przebywania poza miejscami wyznaczonymi.

Walory przyrodnicze gminy Przybiernów

Wody na terenie gminy Przybiernów zajmują 1,6% powierzchni. Znajdują się tu:

• 4 rzeki: Gowienica o długości 47,9 km; Grzybnica o długości 7,3 km; Wołczenica o długości 11,5 km oraz Gardzianka, która wyznacza zachodnią granicę gminy;
• 6 jezior: Przybiernowskie o powierzchni 88,9 ha; Czarne o powierzchni 2,6 ha; Lewino o powierzchni 3,2 ha oraz 3 sztuczne jeziora Czarnogłowskie największe o powierzchni 44 ha a pozostałe o powierzchni 2,8 i 2 ha.
• 1 kanał i 6 strug (długości podano w granicach gminy): Kanał Brytonski (2,8 km); Struga Henrykowska (6,8 km); Struga Przybiernowska (6,5 km); Struga Brzozowska (6,32 km); Struga Karwia (9,06 km); Struga Kartlewska (6,30 km); Struga Dzieszkowska (4,30 km).

Na płn. zapleczu wału morenowego wśród lasów otaczających brzegi zachodnio-południowe i północne, 13 m npm. położone jest prawie 88,9 ha jezioro o nazwie wziętej od miejscowości, Jezioro Przybiernowskie. Należy do jezior płytkich: maksymalna głębokość – 5,3m, średnia 2,8m. Ma kształt nerkowaty, przy rozwiniętej linii brzegowej o długości 4675m. Bezimienna wyspa w północnej części ma powierzchnię 0,6 ha. Jezioro znajduje się w dorzeczu Grzybnicy-Wołczenicy-Dziwnej-Zalewu Kamieńskiego. Jezioro jest atrakcyjnym miejscem do biwakowania i wędkarskich wypraw.